Het is belangrijk dat een voorlichtingscampagne handelingsperspectief biedt: een heel concrete boodschap over wat mensen kunnen doen om de negatieve uitkomst af te wenden. Door middelen aan te bieden en barrières weg te nemen is de kans groter dat mensen het voorgenomen gedrag daadwerkelijk gaan vertonen. Zie ook Afbeelding 2, waarin we de onderlinge verhouding tussen de theorieën en stappen in voorlichting weergeven.
Als mensen het gevoel hebben dat hun huidige gedrag risicovol is voor henzelf (persoonlijke kwetsbaarheid) en het gevoel hebben dat zij daadwerkelijk iets kunnen veranderen aan dit risico (uitkomstverwachtingen en gedragscontrole), is de kans het grootst dat zij hun gedrag veranderen (of in ieder geval de intentie hebben dat te doen) [26] [30]. Zie ook de vraag Welke voorlichtingsstrategieën zijn er? Daarom is het belangrijk dat een voorlichtingscampagne handelingsperspectief biedt: een heel concrete boodschap over wat mensen kunnen doen om de negatieve uitkomst af te wenden. Er zijn zelfs aanwijzingen dat bij het ontbreken van handelingsperspectief een campagne contra-effectief kan zijn. Met name bij angstaanjagende voorlichting zijn mensen dan eerder geneigd andere manieren te zoeken om de dreiging te verminderen, zoals het negeren of actief ontkennen van de inhoud van de campagne [31] [32] [33] [42].
Maar zelfs als mensen de intentie hebben hun gedrag te veranderen, zullen ze dit niet altijd doen. Uit onderzoek blijkt dat een gemiddelde tot grote intentie om het gedrag te veranderen, hooguit leidt tot een kleine of gemiddelde daadwerkelijke gedragsverandering [6]. Dit heet de Intention-Behaviour Gap [7]; het verschil tussen intentie en gedrag. Dit komt onder andere doordat mensen niet de juiste middelen hebben, of door barrières waardoor mensen toch niet doen wat ze zich voornemen.
De kans dat een campagne effectief is, neemt toe als het middelen beschikbaar stelt of barrières weet weg te nemen. Voorbeelden van het inzetten van middelen zijn het uitdelen van tuinafvalmanden als je wilt dat bewoners meer bioafval gaan scheiden, of een fietshelm uitdelen op school [63] om fietshelmgebruik te stimuleren. In de Goochem-campagne die gordelgebruik op de achterbank moest stimuleren [64], werd gebruikgemaakt van een situationele cue, een knuffeldiertje dat kinderen aan de gordel konden bevestigen. Dit was bedoeld om de kans op ‘vergeten’ te verkleinen en hiermee de barrière van gewoontegedrag te doorbreken.
Overigens toont de kloof tussen intentie en gedrag ook aan hoe belangrijk het is om campagnes te evalueren op waargenomen gedrag (zie [65] voor evaluatiemethoden). Slechts meten of mensen zeggen dat ze hun gedrag zullen aanpassen, zegt te weinig over de daadwerkelijke effectiviteit van een campagne.
Afbeelding 2. Elementen die belangrijk zijn voor het effect van voorlichting.
