Nederlandse verkeersveiligheid in internationaal perspectief

Tabel 1 laat de gemiddelde jaarlijkse ontwikkeling zien van het aantal verkeersdoden voor de afgelopen twee decennia: 1991 tot en met 2001 en 2001 tot en met 2011 (soms 2010). Er is onderscheid gemaakt tussen de vijftien oorspronkelijke EU-landen (EU-15)[i], de twaalf nieuwe EU-lidstaten (NLS-12)[ii] en enkele andere (groepen van) landen.

In Nederland is het aantal verkeersdoden in de jaren negentig jaarlijks met gemiddeld 2,5% gedaald. Dit dalingspercentage is iets kleiner dan het gemiddelde van de oorspronkelijke vijftien lidstaten in deze periode (een daling van 2,9%) en eveneens iets kleiner dan dat in de EU-27 (een daling van 2,8%). Ook als we kijken naar het afgelopen decennium is het dalingspercentage van Nederland (5,4%) kleiner dan dat van het gemiddelde van de EU-15 (6,7%) en ook iets kleiner dan dat van de EU-27 (5,8%). Spanje, Portugal, Ierland en Frankrijk deden het in het afgelopen decennium beter dan gemiddeld in de EU-15. De gemiddelde jaarlijkse daling in de nieuwe lidstaten was in de jaren negentig 2,4% en het afgelopen decennium 3,6%; in beide gevallen (iets) lager dan in de EU-15. Vier van de nieuwe lidstaten deden het in het afgelopen decennium beter dan gemiddeld in de oorspronkelijke EU-15: Letland (-9,9%), Estland (-8,5%), Litouwen (-8,1%) en Hongarije (-7,0%). In de Aziatische landen waarvoor gegevens beschikbaar zijn, was de gemiddelde daling in het aantal verkeersdoden in het afgelopen decennium 4,9% per jaar; in Verenigde Staten en Canada was deze 3,1%.

Het is niet mogelijk om een goed beeld te geven van de veiligheid van verschillende vervoerswijzen in Nederland in vergelijking met andere landen. Het aantal slachtoffers per miljoen inwoners is geen goede maat, omdat daarbij niet gecorrigeerd wordt voor het gebruik van de vervoermiddelen. In Nederland wordt bijvoorbeeld meer gefietst dan in de meeste andere Europese landen. Naar verhouding, per miljoen inwoners, hebben we dan ook meer doden onder fietsers dan andere Europese landen. Een realistischer beeld zouden we krijgen als we konden corrigeren voor afgelegde afstand met de verschillende vervoerswijzen. Voor een dergelijke vergelijking zijn internationaal echter onvoldoende gegevens beschikbaar.

We kunnen wel de relatieve ontwikkelingen binnen de verschillende vervoerswijzen bekijken en dat doen we in Tabel 2. We bekijken de periode 2001-2010 en vergelijken Nederland met de negen andere EU-landen die qua verkeersmortaliteit beter presteren dan gemiddeld in de EU (zie Afbeelding 1). Wanneer we naar het totaal kijken zien we dat de daling in het aantal verkeersdoden in Nederland kleiner was dan gemiddeld in de negen andere landen. Dit lijkt vooral te komen doordat de daling van het aantal doden onder fietsers in Nederland langzamer gaat; in mindere mate geldt dat ook voor brom- en snorfietsers en personenauto’s. Voor motorrijders daarentegen is de ontwikkeling in Nederland weer iets beter geweest dan in de andere lidstaten. De verschillen kunnen te maken hebben met ontwikkelingen in het risico van de verschillende vervoerswijzen, met ontwikkelingen in de mobiliteit van die vervoerswijzen of met een combinatie van beide.

Tot nu toe is alleen gesproken over verkeersdoden. Maar ook het aantal ernstig verkeersgewonden is een groot probleem. Dat geldt niet alleen in Nederland [10], maar ook in diverse andere Europese landen [11]. De Europese Commissie [8] laat zien dat er in de EU-27 in 2009 ruim 1,4 miljoen verkeersgewonden waren. In hoeverre dit een reëel beeld is, is niet te zeggen en evenmin is het mogelijk verschillende landen te vergelijken of iets te zeggen over de ontwikkelingen over de jaren. Dat komt onder andere omdat de gebruikte definities van een (ernstig) verkeersgewonde niet vergelijkbaar zijn.

Een andere reden is dat in veel landen de registratie van verkeersgewonden verre van volledig is. In de plannen van de EU voor 2010-2020 [8] wordt het terugdringen van het aantal verkeersgewonden inmiddels ook als een belangrijk aandachtspunt gezien en op dit moment zijn er op Europees niveau diverse ontwikkelingen om hieraan handen en voeten te geven. Een stap op weg naar betere internationale afstemming is het rapport van de International Traffic Safety Data and Analysis Group [11] met een uitgebreid overzicht van de wijze waarop IRTAD-landen omgaan met het registreren van verkeersgewonden en de definities die worden gehanteerd. Via tien duidelijke aanbevelingen geeft het rapport bovendien richting aan de gewenste harmonisering. Op dit moment wordt binnen de High Level Group Verkeersveiligheid van de Europese Commissie gesproken over een gemeenschappelijke definitie (waarschijnlijk MAIS3+[i]) en een tijdpad op weg naar de eerste serie EU-brede gegevens (mogelijk 2015).