Enkelbaans gebiedsontsluitingswegen met een snelheidslimiet van 80 km/uur (GOW80-wegen) behoren tot de onveiligste wegen in Nederland. Dit heeft te maken met een combinatie van factoren, waaronder het ontwerp en de ruimtelijke inpassing van deze wegen. Ontwerprichtlijnen dienen ertoe om een gewenst of minimaal verkeersveiligheidsniveau van wegen te waarborgen. Deze richtlijnen zijn op dit moment echter onvoldoende onderbouwd met kennis over de feitelijke, kwantitatieve relatie tussen de kenmerken van het wegontwerp en de verkeersveiligheid. Bovendien worden ontwerprichtlijnen in de praktijk lang niet altijd aangehouden. Door het genoemde gebrek aan kennis kunnen de gevolgen voor de verkeersveiligheid van dit soort afwijkingen van de richtlijnen onvoldoende worden ingeschat. Er is daarom een brede behoefte aan inzicht in de relatie tussen het wegontwerp en de verkeersveiligheid.
De SWOV heeft in samenwerking met wegbeheerders en kennispartners de relatie onderzocht tussen de verkeersveiligheid en de ontwerpkenmerken van het dwarsprofiel van GOW80-wegen (de verticale doorsnede met elementen zoals rijbanen, rijstroken, redresseerstroken, rijrichtingscheiding, obstakelvrije zones en dergelijke). Doel is om de relaties tussen wegontwerp en verkeersveiligheid wetenschappelijk te onderbouwen, in het bijzonder voor de ‘opbouw’ van het dwarsprofiel uit de verschillende elementen. Het onderzoek is mogelijk gemaakt door het Fonds Collectief Onderzoek (tegenwoordig Stichting Fonds Collectieve Kennis) en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.
Voor dit onderzoek zijn drie deelonderzoeken verricht:
- onderzoek naar de ontwerp- en inrichtingspraktijk van dwarsprofielen in Nederland;
- een (inter)nationale literatuurverkenning naar de relatie tussen ontwerpkenmerken en verkeersveiligheid;
- een praktijkonderzoek, bestaande uit een gedragsonderzoek en modelonderzoek. In dit laatste wordt gekeken of er een Crash Prediction Model (CPM) kan worden ontwikkeld die de relatie tussen ontwerpkenmerken en ongevallen kwantitatief beschrijft.
Het onderzoek naar de praktijk in Nederland wijst erop dat slechts een zeer beperkt deel van de GOW80-wegen volledig is ingericht volgens de richtlijnen en dat ook per afzonderlijk dwarsprofielelement slechts een beperkt deel van de wegen aan de richtlijnen voldoet. Daarmee lijken de richtlijnen en de huidige praktijk ver van elkaar af te staan.
De literatuurstudie wijst uit dat de volgende dwarsprofielelementen een belangrijke relatie hebben met de verkeersveiligheid:
- breedte van de verharding, de rijstrook en de redresseerstrook;
- breedte en uitvoering van de middenberm;
- breedte en uitvoering van de zachte rijrichtingscheiding;
- breedte van de obstakelvrije zone;
- breedte en type verharding van de vlucht- en bergingszone als onderdeel van de redresseerruimte.
De literatuurstudie maakt aannemelijk dat goed onderbouwde richtlijnen voor deze elementen gunstig zijn voor de verkeersveiligheid en - omgekeerd - dat een bezuiniging op de inrichting van deze dwarsprofielelementen, waardoor ze niet meer aan de richtlijnen voldoen, leidt tot een verhoogd ongevalsrisico. De in de literatuur gevonden relaties tussen (variaties in) deze dwarsprofielkenmerken en de verkeersveiligheid kunnen worden gebruikt om voor Nederland de veiligheidseffecten te schatten wanneer van een richtlijn wordt afgeweken. Wel dient bij het toepassen van internationale onderzoeksresultaten op de Nederlandse verkeersveiligheidssituatie rekening te worden gehouden met verschillen tussen buitenlandse en Nederlandse omstandigheden - zoals verschillen in mobiliteit, netwerkopbouw en de omgeving - waardoor effecten in de Nederlandse praktijk kunnen afwijken van die in het buitenland.
In de gedragsstudie is getracht inzicht te verkrijgen in het verkeersgedrag op wegen met bepaalde (combinaties van) dwarsprofielkenmerken. De modelstudie is verricht om de mogelijkheid voor ontwikkeling van Crash Prediction Models (CPM’s) voor Nederland af te tasten. Hierbij is geprobeerd om een ‘referentiemodel’ te ontwikkelen dat de kwantitatieve relatie beschrijft tussen verkeersintensiteit en ongevallen op wegen met een zeker ‘referentieprofiel’. Met een dergelijk model zouden de veiligheidseffecten van afwijkingen ten opzichte van dit referentieprofiel inzichtelijk kunnen worden gemaakt. Op deze wijze zou het verkeersveiligheidsniveau van bestaande wegen en nieuwe wegontwerpen kunnen worden geëvalueerd. Binnen dit onderzoek is een basismodel ontwikkeld voor GOW80-wegen met een minimale obstakelvrije zone van 4,5 m. Het was niet mogelijk om een referentiemodel te ontwikkelen van een referentiedwarsprofiel met alle hiervoor genoemde kenmerken die als belangrijk voor de verkeersveiligheid uit de literatuurstudie waren gekomen. Een belangrijke oorzaak hiervan is dat er niet voldoende data van wegkenmerken van het Nederlandse wegennet beschikbaar zijn. Voor de ontwikkeling van CPM’s van GOW80-wegen is de (eenduidige) registratie van wegkenmerken daarom van groot belang. Aangezien wegbeheerders de gegevens van hun wegen beheren, blijven zij hierin een sleutelrol houden.
Tot slot beschouwen we nog eens de doelstelling van dit onderzoek: een wetenschappelijke onderbouwing van de relaties tussen het wegontwerp en de verkeersveiligheid van GOW80-wegen. De bevindingen uit dit onderzoek wijzen erop dat de huidige ontwerpstandaard van GOW80-wegen zoals vastgelegd in het Handboek Wegontwerp internationaal gezien minimaal is. Ook komt duidelijk naar voren dat een groot deel van het areaal van GOW80-wegen niet voldoet aan de huidige, minimale ontwerprichtlijnen, maar een nog krappere maatvoering heeft.
Dit rapport bevat daarom een laatste hoofdstuk met specifieke aanbevelingen voor het dwarsprofiel van GOW80. Dit ter aanvulling van het Handboek Wegontwerp, dat op dit moment herzien wordt. Deze aanbevelingen voor de maatvoering van de afzonderlijke dwarsprofielelementen zijn gebaseerd op (inter)nationaal onderzoek naar de relaties van deze elementen met verkeersveiligheid. Uitgangspunt bij deze aanbevelingen is één standaardmaatvoering plus een voorkeursvariant voor een ruimer profiel. Er is bewust voor gekozen om niet met ideale en minimumvarianten te werken.
De SWOV adviseert om wegen niet onder de standaard ontwerprichtlijnen te ontwerpen en daar waar mogelijk voor een ruimere opzet van het dwarsprofiel van GOW80-wegen te kiezen.
Safety requirements for the cross sectional profile of distributor roads with an 80 km/h speed limit; Recommendations for the update of the Handbook Road Design
Single carriageway distributor roads with an 80 km/h speed limit (80km/h roads) are among the least safe roads in the Netherlands. A combination of factors are responsible, among which the road design and the spatial integration. Road design guidelines are intended to provide a specific or minimum level of road safety. However, presently these guidelines are insufficiently supported by empirical knowledge about the relation between the characteristics of road design and road safety. In addition, design guidelines are not always applied in practice. This lack of knowledge stands in the way of an accurate estimate of the road safety effects of such deviations from the guidelines. Hence, there is a definite need into the relation between the road design and road safety.
Together with road authorities and knowledge partners SWOV investigated the relation between the road safety and the design characteristics of the 80 km/h roads (the vertical cross section consisting of elements like carriageways, lanes, narrow shoulders, direction separators, obstacle-free zones, et cetera). This was done with the purpose of creating a scientific basis describing the relation between road design and road safety, more in particular for the ‘composition’ of the cross sectional profile by the different elements. The study was made possible by contributions from the Fund Collective Knowledge (FCO) and the Ministry of Infrastructure and the Environment.
The study was divided into three sub studies:
- a study into the actual design and implementation of cross sectional profiles in the Netherlands;
- an (inter)national literature study into the relation between design characteristics and road safety;
- a practical study consisting of a behavioural study and a mathematical modelling study. The latter investigated whether a Crash Prediction Model (CPM) can be developed to quantitatively describe the relation between design characteristics and crashes.
The study into the actual situation in the Netherlands indicates that only a very limited proportion of the 80km/h distributor roads have a layout that is entirely in accordance with the guidelines, and that also a limited proportion of the roads meet the guidelines for separate elements of the cross sectional profile. The guidelines and actual practice therefore seem to be miles apart.
The literature study shows that the following elements of the cross sectional profile have an important relationship with road safety:
- width of the surfacing, lane and the narrow shoulder;
- width and type of the median;
- width and type of the directional separation;
- width of the obstacle-free zone;
- width and surfacing type of the emergency and recovery area as part of the narrow shoulder.
The literature study indicates the probability that well-founded guidelines for these elements have a positive road safety effect and - in reverse - that a cutback in the layout of these elements of the cross sectional profile will result in a higher crash rate. The relations between (variations in) these characteristics of cross sectional profiles and road safety that were found in the literature can be used to estimate the road safety effects for the Netherlands when a guideline is deviated from. It must however be noted that when findings of international research are applied to the Dutch road safety situation, differences in conditions between the Netherlands and other countries - such as differences in mobility, network structure, and the environment - must be taken into account. Such differences may cause effects in the Netherlands to be different from the effects in other countries.
The behavioural study set out to obtain insights in the traffic behaviour on roads with certain (combinations of) characteristics of cross sectional profiles. The mathematical modelling study was carried out to investigate the possibility of developing Crash Prediction Models (CPMs) for the Netherlands. An attempt was made to develop a ‘reference model’ which describes the quantitative relation between traffic volume and crashes on roads with a certain ‘reference profile’. Such a model could be used to provide insight into the safety effects of deviations from this reference model. In this way the road safety level of existing roads and new road designs could be evaluated. Within this study a base model was developed for 80 km/h distributor roads with a minimum obstacle-free zone of 4.5 m. It was not possible to develop a reference model containing all the cross-sectional characteristics that were identified as important for road crashes in the literature study. This was largely due to insufficient road characteristics data of the Dutch road network with relatively low accident densities being available for the analysis. Unambiguous registration of road characteristics is very important for the development of CPMs of GOW80 roads. As road authorities are in charge of the data of their roads, they will continue to have a key role in developing adequate databases for such analyses.
Finally, the findings of this study indicate that the provisions of certain cross-sectional elements in the present guidelines for the design of 80km/h distributor roads (namely the Handboek Wegontwerp or in English Handbook Road Design) are minimal in international comparison. It is also clearly established that a large proportion of 80km/h roads do not meet the requirements of the guidelines and are dimensioned far below international practices.
Therefore, as a supplement to the Handboek Wegontwerp which is presently being revised, this report contains a final chapter with specific recommendations for the cross sectional profile of 80km/h roads. These recommendations for the dimensioning of the separate cross sectional profiles are based on (inter)national research into the relations these elements have with road safety. The starting point for these recommendations is one standard set of dimensions, plus a preferred derivative for a wider profile. A deliberate choice was made to avoid the customary ideal and minimum profiles used in the current guidelines.
SWOV recommends not to use a road design that does not meet the standard design guidelines and, whenever possible, to choose a more generous layout for the cross sectional profile of 80km/h roads.
