Donderdag 26 maart vond een SWOV Kenniscafé plaats, met een bijzondere voorpremière: de vertoning van Frans Bromets nieuwste documentaire In één klap... over het veroorzaken van een dodelijk ongeval.
In de documentaire vertellen vijf verkeersdeelnemers over het dodelijke ongeval waarbij zij betrokken waren en over wat dit met hun leven heeft gedaan. Ze vertellen over de omstandigheden waaronder het ongeval gebeurde: wie houdt er nou rekening mee dat er iemand plotseling oversteekt, laat staan dat iemand frontaal op je afkomt om een einde aan zijn leven te maken? Hoe leef je door na dat ene moment op de telefoon kijken waardoor een klein kind een botsing niet overleeft?
Ben je dader of (ook) slachtoffer?
Na afloop van de documentaire komt in het Kenniscafé een aantal indringende vragen aan de orde. SWOV-directeur Peter van der Knaap gaat ze langs. Ben je als veroorzaker van een dodelijk ongeval soms ook slachtoffer? Wanneer ben je een dader die bewust een risico in het verkeer nam? Het is volgens een van de aanwezigen van belang om een onderscheid te maken tussen de onbedoelde fouten, die we allemaal in het verkeer kunnen maken, en bewuste overtredingen. In het eerste geval ben je betrokken bij een verkeersongeval, in het tweede geval kun je spreken van een verkeersmisdrijf. Tegelijkertijd is het niet altijd eenvoudig om dat onderscheid te maken. Het Waarborgfonds Motorrijtuigen constateert in zijn dagelijkse praktijk dat er maar al te vaak een zeer dunne scheidslijn bestaat tussen het zijn van een dader/veroorzaker of een slachtoffer.
Acceptatie van excuses en contact door de veroorzaker?
Een andere vraag uit de zaal was: als men zich aan de ‘daderkant’ van de lijn vindt staan en de behoefte heeft om excuses te maken aan de slachtoffers, hoe waardevol of relevant zijn die dan? Onderzoek in opdracht van de Stichting Personenschade Instituut van Verzekeraars (PIV) laat zien dat een aantal verkeersslachtoffers zeker wel belangstelling heeft voor dergelijke excuses. Volgens PIV kan het hen zelfs helpen met de verwerking van het leed dat ze hebben doorstaan.
Maar hoe weten we de ware bedoeling achter die excuses? Is dit oprechte spijt of is het (ook) een juridische manoeuvre die tot een lagere straf moet leiden? Volgens de Stichting voor Verkeersslachtoffers zal deze vraag zich altijd blijven opdringen. De aanwezigen van de Vereniging Verkeersslachtoffers geven aan dat zij het – bij hun persoonlijke ervaring – wel op prijs hadden gesteld als ze excuses aangeboden hadden gekregen. Ragnhild Davidse, projectmanager Diepteonderzoek bij SWOV, merkt in de verschillende diepteonderzoeken ook regelmatig dat de verschillende betrokkenen bij het ongeval behoefte hebben aan onderling contact, ook de veroorzaker of degene zonder letsel.
Zorgvuldig ‘afwegen en afstemmen’ is het devies dat Slachtofferhulp Nederland de aanwezigen mee wil geven. Vaak gaan er jaren overheen voordat het geschikte moment zich aandient voor contact tussen veroorzaker en slachtoffer of nabestaanden. Het blijkt dat men tijdens dit contact vaak wil weten wat er in die laatste seconden voor het ongeval is gebeurd. Men moet hierbij wel altijd de wens van het slachtoffer respecteren.
Een relevante documentaire
De NCRV zendt In één klap op 6 april uit op televisie. Wat verwachten de aanwezigen van het effect daarvan?
Dat het een indrukwekkende en goed gemaakte documentaire is, staat voor iedereen buiten kijf. De boodschap van een goed verteld verhaal maakt meer indruk dan een hoeveelheid aan wetenschappelijke en statistische feiten en cijfers, constateert verkeerspsycholoog Charles Goldenbeld (SWOV). Het blijft echter altijd moeilijk om van bewustwording bij de weggebruiker ook daadwerkelijk de stap naar blijvende gedragsverandering te maken, merkt ook TeamAlert op. De kernvraag bij voorlichtingscampagnes is niet voor niets: werkt het? Gaat men er écht voorzichtiger van rijden?
Wat deze documentaire onderstreept is dat je niet alleen een dodelijk ongeval kunt veroorzaken, maar dat het je als diezelfde ‘veroorzaker’ ook kan overkomen. Hoeveel mensen bevinden zich jaarlijks eigenlijk in de situatie zoals de vijf mensen in deze film? Wendy Weijermars, projectleider Letsellast (SWOV), schat dat het vorig jaar ging om een kleine 300 mensen, die betrokken waren bij een verkeersongeval waarbij een andere verkeersdeelnemer is komen te overlijden. Mensen die zichzelf in een aantal gevallen met evenveel recht slachtoffer kunnen voelen.
Benieuwd naar het volgende SWOV Kenniscafé?
Schrijf u in en ontvang de volgende uitnodiging in uw mailbox: kenniscafe@swov.nl
